Cykl rozwojowy pszczół a obowiązki pszczelarza

Pszczoły miodne, podobnie jak i inne owady rozwijają się w określonej, ściśle powtarzającej się sekwencji . Kolejne etapy w przypadku pszczół zdarzają się dość często – w trakcie sezonu pszczelarskiego właściwie ciągle mamy do czynienia ze składaniem jaj przez matkę pszczelą, rozwojem larw i starzeniem się dorosłych osobników. Prześledzimy dziś, jak wygląda krok po kroku cykl rozwojowy pszczół. Czy pszczelarz ma tu coś do powiedzenia? Jaka jest jego rola w tym procesie i co można zrobić, aby wspierać rozwój rodzin pszczelich? 

Zasada nadrzędna – nie przeszkadzać!

Posiadanie pasieki to odpowiedzialność – podobnie, jak wszystkie inne zwierzęta hodowlane, tak i pszczoły wymagają naszej uwagi i czasu. Zbyt rzadko przeprowadzane przeglądy mogą mieć katastrofalne skutki – np. gdy matka zacznie składać wyłącznie trutowe jajeczka lub w ogóle zaginie trzeba działać szybko, aby uratować rój. Z drugiej strony, pszczoły to doskonale usystematyzowana rodzina, której każdy członek ma określone zadania do wykonania. Co ciekawe, zbyt częste zaglądanie do gniazda też może być szkodliwe dla pszczół – takie rodziny muszą poświęcić czas na częstsze niż zwykle kitowanie przestrzeni między ramkami i inne tego typu prace. To powoduje, że zbyt częste zaglądanie do rodziny przynosi więcej szkody niż pożytku a już na pewno mniej miodu!

Jak przebiegają kolejne etapy rozwoju pszczół?

Cykl rozwojowy pszczoły miodnej można podzielić na kilka etapów. Sprawdźmy, jak krok po kroku rozwijają się nowe pokolenia pszczół:

Matka składa jajeczka

Matka pszczela, która w ulu jest tylko jedna to absolutnie wyjątkowa pszczoła o unikatowym zadaniu – jej życiowym celem jest składanie jajeczek. Może ich złożyć dziennie nawet ponad tysiąc. Jedno- lub kilkudniowe jajeczka można zobaczyć w dobrym świetle wewnątrz komórek plastra (np. w słoneczny dzień) – są to białe „przecinki”, które po 3 dniach zmieniają się w rozwijającą się larwę.

Rozwój larwy wewnątrz komórki plastra

Od 4 dnia po złożeniu jajeczek przez matkę następuje szybki i intensywny wzrost larwy. Chociaż wszystkie larwy są karmione przez  dorosłe osobniki, warto zwrócić uwagę na fakt, że w tym początkowym stadium rozwoju larwy dostają one przez 3 dni porcję mleczka pszczelego, które pobudza je do szybkiego wzrostu. 

Larwa zmienia się w poczwarkę

Od 8 dnia życia to przełomowy moment dla larw – stają się nieruchomymi poczwarkami i nadal szybko i intensywnie rosną. W 9 dniu życia czerw pszczeli jest zakrywany cienką warstwą wosku i od tej pory mówimy o czerwiu krytym. Robotnice rozwijają się jeszcze przez 12 dni w komórkach, matki pszczele 8 a trutnie aż 14.

Dorosłość

Dorosłość dla pszczół nie jest prosta – zwłaszcza dla robotnic, które mają mnóstwo prac do wykonania. Co ciekawe, pszczoły nawet w dorosłym życiu wykonują prace zależnie od swojego wieku – najmłodsze pszczoły, które dopiero co opuściły komórki plastra wykonują głównie prace czyszczące, później awansują na karmicielki a dopiero w 7 dniu odbierają pyłek od zbieraczek. Starsze pszczoły wykonują m.in. takie prace, jak budowanie plastrów, obrona gniazda przed intruzami czy zbieranie nektaru i pyłku pszczelego.

Potrzebujesz akcesoriów niezbędnych do hodowli matek pszczelich? Sprawdź, co oferujemy

Co pszczelarz może zrobić, aby wspierać rozwój rodzin pszczelich?

Może się wydawać, że tak ściśle zdefiniowany podział ról w ulu nie wymaga zewnętrznej interwencji. I może pszczoły faktycznie poradziłyby sobie bez ingerencji człowieka, ale nie byłoby wtedy efektów prac hodowlanych. Co może zrobić pszczelarz, aby nie przeszkadzając pszczołom wspierać rozwój rodziny?

Pierwsze obloty 

Począwszy od pierwszych oblotów pszczelarz musi mieć pasiekę w zasięgu wzroku. Nawet, gdy jeszcze nie da się zajrzeć do gniazda ze względu na warunki atmosferyczne można dowiedzieć się sporo na temat kondycji rodziny obserwując oblot – na tej podstawie można stwierdzić, czy w ulu jest matka pszczela, czy pszczoły nie są chore np. na nosemozę i czy nie trzeba będzie już od wiosny stosować środków naturalnych i odżywek dla pszczół, aby uratować rodzinę.

Przeglądy rodzin w sezonie

Intensywny rozwój rodzin pszczelich wymaga pszczelarskiej pomocy – do głównych wiosennych prac wykonywanych należy przede wszystkim dokładanie węzy pszczelej i poszerzanie gniazda, aby umożliwić matce swobodne składanie jajeczek. Później trzeba monitorować obecność matki, która czasem zginie podczas przeglądu a czasem jest po zbyt słaba lub za stara i trzeba ją wymienić. Hodowla matek to dość skomplikowane zagadnienie, ale wielu pszczelarzy samodzielnie hoduje matki, które poddaje do swoich rodzin. Wyspecjalizowanie się w tej dziedzinie może być też dodatkowym zyskiem dla pszczelarza.

Przed i po miodobraniu

Miodobranie, czyli najważniejsze wydarzenia w pasiece wymagają nadzoru pszczelarza – przed miodobraniem trzeba sprawdzić, czy miód jest już dostatecznie odparowany i czy jest zasklepiony tak, jak podaje literatura – do połowy lub minimum 1/3 plastra. I to właśnie ten moment – można uruchomić miodarkę, ustawić wanienkę do odsklepiania i podbierać miód! Po miodobraniu wywirowane plastry trzeba zwrócić pszczołom lub włożyć na osuszenie. 

Prace poza sezonem

Poza sezonem tempo pracy pszczelarza zwalnia, ale warto ten wolniejszy czas poświęcić na przygotowanie pracowni pasiecznej, składanie ramek pszczelich i ich żmudne drutowanie, remonty niezasiedlonych uli i inne tego typu prace. Dzięki temu w sezonie łatwiej będzie nadążyć za dynamicznie rozwijającymi się pszczołami – jeśli w zimie odpuścimy, przy większej liczbie uli wiosną może być bardzo dużo pracy.

Bibliografia:

Sławomir Trzybiński: Współczesna gospodarka pasieczna. Tom 1, Bee & Honey sp. z o.o., 2013.