Czy pszczoły potrafią rozpoznawać ludzkie twarze? Czy rozpoznają pszczelarza?

Rozpoznawanie twarzy to umiejętność, która wymaga zaawansowanych zdolności. Dla nas jest oczywiste, że jako ludzie rozpoznajemy ludzkie twarze. Czy zwierzęta też mają taką umiejętność? Do tej pory uważano, że nie, jednak ostatnie badania wskazują, że pszczoły i inne owady mogą mieć tą cenną umiejętność. Czy ma to związek z akceptacją przez pszczoły pszczelarza i agresją wobec innych ludzi na terenie pasieki? W jaki sposób pszczoły rozpoznają pszczelarza i jak zorganizować pracę w pasiece, aby żyć w harmonii ze swoimi podopiecznymi?

Rozpoznawanie twarzy – jak to się robi?

Rozpoznawanie twarzy to niezła zagwozdka dla sztucznej inteligencji. Chociaż ta umiejętność wydaje nam się oczywista już od najmłodszych lat w rzeczywistości jest to dość skomplikowany proces. Twarz człowieka, którą mamy rozpoznać jest analizowana poprzez podział na poszczególne elementy – np. nos, oczy, usta itd. Mózg człowieka zapamiętuje każdy z tych fragmentów twarzy osobno a rozpoznanie znajomego polega na połączeniu poszczególnych elementów i zapamiętaniu całej twarzy jako cecha szczególna. To trudny do naśladowania proces, więc nic dziwnego, że do tej pory uważano, że tak skomplikowane przedsięwzięcie może być udziałem tylko mocno złożonego, ludzkiego mózgu.

Rozpoznawanie twarzy kontra pszczoły – czy to możliwe?

Od niedawna wiemy jednak, że nie tylko ludzie, ale i owady mogą mieć zdolność do rozpoznawania twarzy. Chociaż mózg owada jest nieporównywalnie mniej złożony niż mózg człowieka – składa się z mniej niż miliona komórek podczas, gdy człowiek w mózgu ma ich kilkadziesiąt miliardów – jest zdolny do tak zaawansowanej pracy. Jak dowodzą badacze z RMIT University pod przewodnictwem Adriana G. Dyera pszczoły miodne mogą nauczyć się rozpoznawania twarzy. To cenna dla nich umiejętność – w ten sposób mogą np. rozpoznać pszczelarza. Badacze przeprowadzali eksperyment z udziałem pszczół miodnych i os, który wykazał, że owady te mogą rozpoznawać poszczególne elementy twarzy a dzięki temu zapamiętywać określoną ilość osób. Oczywiście, umiejętności pszczół są zdecydowanie bardziej ograniczone niż człowieka w tym zakresie – pszczoły mogą rozpoznać zdecydowanie mniej twarzy niż ludzie.

W jaki sposób pszczoły poznają, kto zagląda do ula?

Nowo przybyłe do pasieki osoby – zainteresowani pszczelarstwem pasjonaci, członkowie rodzin pszczelarzy czy klienci, którzy chcą podejrzeć, jak powstaje miód i inne produkty pszczele w praktyce – bardzo często skarżą się na dużą ilość użądleń w porównaniu do ataku pszczół na pszczelarza. Taka sytuacja faktycznie może się zdarzyć – osoba, która po raz pierwszy zagląda do pasieki zdecydowanie częściej „dostaje żądło” niż pszczelarz – gospodarz pasieczyska. Dlaczego?

Pszczoły szybko wyczuwają nowe osoby w otoczeniu – służy im do tego nie tylko wzrok, ale również węch. Atak pszczół na nowo przybyłego gościa wiąże się jednak zwykle nie tyle z rozpoznaniem twarzy pszczelarza, co ze stresem u początkującego adepta pszczelarstwa. Gwałtowne, nerwowe ruchy w pasiece to coś absolutnie niepożądanego – niesprowokowana pszczoła raczej nie atakuje. Rój bardzo szybko wyczuwa podenerwowanie związane z pierwszym obcowaniem z pszczołami - warto podejść do tego jak najbardziej spokojnie. Duże znaczenie ma tutaj też odzież pszczelarska – jej brak może być wystarczającym powodem do stresu w kontakcie z pszczołami a w konsekwencji do dużej liczby użądleń w krótkim czasie.

Wyczulone pszczele zmysły – jak to wykorzystać w praktyce?

Pszczoły przede wszystkim dzięki zmysłowi powonienia są w stanie wyczuć nowe osoby w pobliżu i zaakceptować często odwiedzające je pszczelarza. Czy rozwagą w kontakcie z pszczołami można zminimalizować ryzyko użądlenia? Oczywiście, że tak! Oto nasze wskazówki, jeśli chcesz jak najdłużej pracować bez użądleń:

- dbaj o sprzęt pszczelarski – dłuta, zmiotki i innego rodzaju drobny sprzęt pasieczny powinien być regularnie czyszczony zwłaszcza z pozostałości miodu – ich obecność w pasiece w okresie bezpożytkowym może stać się źródłem agresji pszczół;

- pamiętaj o odzieży pszczelarskiej – kapelusze pszczelarskie czy bluzy pszczelarskie z kapeluszem to sposób na bezpieczną pracę w pasiece. Jak każda inna odzież muszą być od czasu do czasu prane – warto pamiętać o tym, aby odzież pszczelarską prać z użyciem delikatnej chemii i nie stosować intensywnie pachnących płynów do płukania – nowy, ostry zapach może rozdrażnić pszczoły;

- unikaj perfum – pasieka to nie miejsce do próbowania nowych zapachów. Znany dla pszczół zapach człowieka Twoje małe podopieczne zaakceptują – jeśli zawitasz w pasiece po użyciu nowych perfum mogą odebrać to jako nowe zagrożenie;

- pamiętaj o ruchu – unikaj gwałtownych, zdecydowanych ruchów, poruszaj się po pasiece spokojnie i pracuj z szacunkiem dla ciężkiej pracy swoich małych podopiecznych – na pewno Ci się za to odwdzięczą!

Bibliografia:

theconversation.com: Adrian Dyer: Are they watching you? The tiny brains of bees and wasps can recognise faces, 2018, dostęp 06.06.2023.