Jak wybierać matki pszczele? Wskazówki dla pszczelarzy

W każdym ulu największe znaczenie ma jedna pszczoła – matka pszczela. Dobrej jakości matka to gwarancja sukcesu hodowlanego całej rodziny pszczelej. Matki czasami trzeba wymieniać – np. gdy stara matka ulegnie uszkodzeniu, zaginie lub po prostu przestanie spełniać swoją funkcję. Skąd wiedzieć, jaką wybrać nową matkę pszczelą, aby dalej prowadzić z powodzeniem hodowlę pszczół? Jakie cechy powinna mieć nowa matka, aby pszczoły bez mrugnięcia skrzydeł zaakceptowały ją w zamian starej królowej? Czy istnieją w ogóle takie zasady? Dzisiaj podglądamy, co tak naprawdę dzieje się w ulu, w którym następuje wymiana matki!

Sprawdzona matka pszczela – gdzie jej szukać?

Matki pszczele potrafią przysporzyć pszczelarzowi wielu kłopotów w trakcie sezonu. A to nie czerwi, a to czerwi rozstrzelonym czerwiem, a to trutówka, a to przerwa w czerwieniu… komplikacji można wyliczać jeszcze wiele. Aby uniknąć stresujących – i dla pszczół, i dla pszczelarza – sytuacji warto wybierać sprawdzone matki pszczele. Jak je znaleźć?

Co to znaczy dobra matka, czyli jakich matek szukać?

Dobre matki, które będą czerwiły przez długi czas a rodziny pszczele dzięki nim będą się spokojnie rozwijać wyróżnia kilka cech. Jaka powinna być idealna matka pszczela?

Młoda

Najwięcej jajeczek składa młoda matka – im szybciej od wygryzienia bądź unasiennienia trafi ona do ula docelowego, tym lepiej. Co ciekawe, matki pszczele w kolejnych latach tracą intensywność czerwienia – spadek liczby jajeczek w stosunku rok do roku może wynosić nawet kilkadziesiąt procent! Z tego powodu niektórzy pszczelarze regularnie wymieniają stare matki, nawet jeśli one nie ma z nimi problemu.

Nierojliwa

Rojliwość, czyli skłonność do rójek rodziny to cecha uwarunkowana genetycznie – warto szukać matek, którym nie w głowie uciekanie z ula! 

Nieagresywna

Agresywność pszczół to kolejna cecha, która jest przekazywana z pokolenia na pokolenie. Aby uniknąć rozwoju agresywnego roju warto wybierać matki o bardziej łagodnym usposobieniu – np. matki pszczele z linii rasy Buckfast.

O dobrych, wyselekcjonowanych cechach

Szukając matki warto zwrócić uwagę na to, z jakiej hodowli pochodzi matka. Hodowlą matek w teorii może zajmować się każdy, ale lepiej korzystać z usług sprawdzonych hodowców o wieloletnim doświadczeniu. W takich pasiekach matki pszczele z roku na rok są coraz lepsze – hodowcy dokonują selekcji najlepszych cech, aby uzyskać jeszcze bardziej wartościowy materiał genetyczny.

Unasiennienie matki – co wybrać?

Pszczelarz, wybierając matkę od hodowcy musi podjąć decyzję co do unasiennienia matki. To kluczowe dla rozwoju kolejnych pokoleń pszczół. W sprzedaży znajdziemy matki unasiennione lub nieunasiennione. Jakie są różnice pomiędzy nimi?

Matki pszczele nieunasiennione

Matka pszczela, która nie została poddana unasiennieniu to matka nieunasienniona. Po poddaniu jej do ula i przyjęciu przez rój wyleci ona na lot godowy i dopiero po powrocie do ula rozpocznie składanie jajeczek. Podanie matki nieunasiennionej może wiązać się z przerwą w czerwieniu dochodzącą nawet do kilku tygodni – wszystko zależy od tego, kiedy matka uda się na lot godowy oraz od warunków atmosferycznych. Matki nieunasiennione są najtańsze, ale dość często nie są przyjmowane przez rodziny.

Matki pszczele unasiennione

W przypadku matek unasiennionych matka pszczela jest zapłodniona jeszcze przed umieszczeniem jej w ulu docelowym. To przyśpiesza cały proces – dla pszczelarza może być to szczególnie ważne np. wtedy, gdy w ulu już jest dość długa przerwa w czerwieniu z powodu braku matki i szybko potrzebny jest młody czerw, aby liczebność rodziny nie zmniejszyła się zbyt bardzo.

Matki unasiennione naturalnie

Podobnie, jak matki nieunasiennione matki unasiennione naturalnie wylatują na lot godowy – proces zapłodnienia wygląda tak samo, jak w przyrodzie. Ten typ matek najchętniej na ogół chętnie jest przyjmowany przez rodzinę pszczelą. Od razu po wyjściu z klateczki taka matka rozpoczyna czerwienie.

Matki unasiennione sztucznie

Unasiennienie matki można przeprowadzić też w sposób sztuczny. Plusem tego rozwiązania jest dokładna znajomość genetyki matki – wiadomo, jakim nasieniem została zapłodniona a w przypadku matek unasiennionych naturalnie nie jest to do końca pewne. Wielu pszczelarzy rezygnuje jednak z tej opcji ze względu na cenę i konieczność podania w odpowiednich warunkach – ryzyko, że matka pszczela unasienniona sztucznie zostanie odrzucona jest dość duże.

Zobacz produkty w kategorii Hodowla matek

Co zrobić, aby pszczoły przyjęły matkę pszczelą? Kilka porad

Poddanie nowej matki do ula to w wielu sytuacjach tak naprawdę ostatnia deska ratunku – i dla pszczelarza, i dla rodziny pszczelej. Czy można zrobić coś jeszcze, aby osiągnąć sukces?

Usunięcie starej matki

Królowa jest tylko jedna – to powiedzenie sprawdza się też w ulu pszczelim. W obecności starej matki nowa matka zostanie odrzucona – chyba, że stara matka jest wadliwa i młoda matka poradzi sobie z nią w trakcie walki matek.

Usunięcie mateczników 

Jak wyżej – mateczniki w ulu są absolutnie niepożądane, jeśli planujemy poddać nową matkę. Przed umieszczeniem klateczki z nową matką warto przejrzeć wszystkie ramki po kolei i sprawdzić, czy gdzieś nie ukryły się mateczniki.

Odpowiedni czas

Pomimo, że teoretycznie matkę pszczelą można podać do ula praktycznie przez cały sezon, najlepsze efekty można osiągnąć wymieniając matki wiosną lub późnym latem. 

Środki chemiczne i inne sposoby na wymieszanie zapachów

Niektórzy pszczelarze w trakcie wymiany matek sięgają po rozwiązania umożliwiające wymieszanie zapachu nowej matki z pszczołami w ulu. W tym celu można wykorzystać chemiczne środki do łączenia rodzin lub wybrać domowe sposoby – np. poprzez ułożenie na ramkach do uli i beleczkach odstępnikowych plastrów… cebuli.