Masowe ginięcie pszczół (CCD) – czym jest? Objawy i przyczyny nagłego ubytku w ulach!

Każdy pszczelarz chce dla swoich pszczół jak najlepiej. Niezależnie od tego, czy jest małym, początkującym pasiecznikiem czy właścicielem dużego i dobrze prosperującego gospodarstwa pasiecznego troszczy się, jak może: dokłada węzę pszczelą, gdy tego potrzebują, wymienia matki i godzinami przegląda ramki, aby kontrolować stan rodziny. Tymczasem cały ten trud może w ciągu jednej nocy zmienić się w całkowitą porażkę – na tym właśnie polega masowe ginięcie pszczół, które niestety od kilku lat pojawia się także i w ulach w polskich pasiekach. Nagłe zniknięcie pszczół to niemałe wyzwanie dla każdego pszczelarza. Na czym polega CCD i czy da się z nim walczyć? 

Masowe ginięcie pszczół w ulach – na czym polega to zjawisko?

Masowe ginięcie pszczół to tajemniczy termin, z którym niestety coraz częściej muszą się mierzyć pszczelarze w Europie, także i w Polsce. Zespół masowego ginięcia pszczoły miodnej polega na gwałtownym spadku liczebności rodzin następującym najczęściej nocą. Rodzina – pomimo obecności pokarmu, pyłku pszczelego, czerwiu na różnych etapach rozwoju i matki pszczelej – nagle w większości opuszcza ul i już do niego nie wraca. Terminu „masowe ginięcie pszczół” używa się też w kontekście niszczenia rodzin pszczelich przez urbanizację i środki ochrony roślin.

CCD  - o co chodzi?

CCD to angielski skrót utworzony od Colony Collapse Disorder. Problemy z masowym ginięciem pszczół najpierw pojawiały się w Stanach Zjednoczonych, a dopiero niedawno podobne problemy wystąpiły w Europie, także w Polsce. 

Poszerz swoją wiedzę o pszczołach z naszą bogatą ofertą literatury

Przyczyny nagłego ubytku pszczół

Chociaż specjaliści wskazują na wiele różnych przyczyn ginięcia pszczół, do tej pory nie określono jednoznacznie przyczyn tak szybkiego ubytku pszczół w ulach. Zastanawiający jest fakt, że pokarm, który pozostaje w opuszczonych ulach nie jest zbyt chętnie rabowany przez inne rodziny. Bardzo prawdopodobne więc, że za masowe ginięcie pszczół odpowiedzialne są choroby, przed którymi inne rodziny bronią się nie podbierając miodu bądź zapasów cukru z takich rodzin.

Choroby pszczół

Najczęstsze choroby pszczół, z którymi od lat walczą pszczelarze to nosemoza i warroza. Zaawansowane stadium tych chorób prowadzi do destrukcji rodziny, ale nie można jednoznacznie powiedzieć, że to właśnie one są odpowiedzialne za syndrom masowego ginięcia pszczół. Pszczołom zagraża także zgnilec amerykański i izraelski wirus paraliżu pszczół – oprócz tego jest mnóstwo innych, mniej groźnych chorób wywołanych przez bakterie, wirusy i pasożyty, które osłabiają rodzinę pszczelą.

Słaba kondycja rodzin

Słaba kondycja pszczelego roju wiąże się z większą podatnością na zachorowania na wspomniane wyżej choroby. Słabsze rodziny to też mniejsza liczba pszczół, mniej miodu i mniej czerwiu. 

Niewłaściwa gospodarka pasieczna

Chociaż każdy pszczelarz uczy się na błędach, warto mimo wszystko starać się, aby popełniać ich jak najmniej. Rodziny, które wskutek błędu pszczelarza osłabiają się, są niedożywione lub z innego powodu nie mogą się poprawnie rozwijać są bardziej podatne na zachorowania.

Środowisko i wszystko, co otacza pasiekę

Nie mamy wpływu na to, w jakich godzinach stosują środki ochrony roślin okoliczni rolnicy czy jak bogata i różnorodna jest baza pożytkowa wokół. Planując założenie pasieki warto od razu o tym pomyśleć i wybrać jak najlepszą lokalizację. Czynniki środowiskowe – takie, jak np. stosowanie agresywnej chemii w uprawach (np. neonikotynoidów), urbanizacja czy zmiany klimatyczne negatywnie wpływają na rozwój rodzin pszczelich.

Podejrzewasz, że Twoje rodziny mogą zniknąć? Sprawdź najczęstsze objawy CCD!

Jak rozpoznać, że Twoim rodzinom pszczelim coś zagraża? Czy takie nagłe ginięcie pszczół z uli można w ogóle przewidzieć? Jest kilka objawów alarmujących, na które warto zwrócić uwagę. Należą do nich między innymi:

- pszczoły, które wylatują z ula już do niego nie wracają – na wylotku nie obserwujemy pszczół – zbieraczek,

- czerw w gnieździe nie rozwija się prawidłowo pomimo, że matka pszczela jest obecna w ulu i nie ma problemów ze składaniem jajeczek,

- duży osyp pszczół w bliskiej okolicy ula,

- nie występują rabunki a pszczoły nie interesują się podawanym im pokarmem.

Czy da się uchronić przed CCD? Jak to zrobić?

W związku z tym, że jak dotąd nie została jednoznacznie zdiagnozowana przyczyna zespołu masowego ginięcia pszczół trudno znaleźć rozwiązanie, które mogłoby pomóc uniknąć tego niecodziennego zjawiska. W prowadzeniu pasieki warto jednak stosować się do takich zasad, jak:

- regularne leczenie pszczół, gdy tylko jest możliwość od pierwszych symptomów chorobowych za pomocą specjalistycznych środków chemicznych,

- wzmacnianie rodzin, szczególnie w okresach bezpożytkowych i unikanie maksymalnej eksploatacji rodzin,

- aktualizacja stanu wiedzy dotyczącej leczenia pszczół i prowadzenia gospodarki pasiecznej – w literaturze często pojawiają się nowe, istotne doniesienia,

- zapewnienie jak najbardziej różnorodnej bazy pożytkowej,

- zachowanie higieny w pasiece, regularna dezynfekcja nieużywanego sprzętu pszczelarskiego, ramek pszczelich itd.

Bibliografia:

Zdzisław Gliński, Krzysztof Kostro: Zespół masowego ginięcia pszczół nową groźną chorobą pszczoły miodnej, Życie Weterynaryjne, 2007, 82(8), 651 – 653.

Krzysztof Buczek: Zespół masowego ginięcia pszczoły miodnej (CCD), Annales UMCS, Medicina Veterinaria, 2010, 64, 1-6.