Nastrój rojowy. Co to jest i jak sobie z nim radzić?

Ucieczka pszczół to dla pszczelarza prawdziwa porażka. To dramat nie tylko ze względu na utratę najbardziej produktywnych pszczół i matki pszczelej – pszczoły wybierając się na rójkę zabierają ze sobą z ula także zapasy miodu. Chociaż tak do końca nigdy nie mamy wpływu na to, czy pszczoły nie zdecydują się na ucieczkę z ula istnieją pewne sposoby pomagające wyeliminować ryzyko wystąpienia rójki. Od czego zależy rojliwość pszczół i jak jej zapobiegać? Jakie są pierwsze symptomy nastroju rojowego w rodzinie? Z naszą pomocą szybko zorientujesz się, że pszczoły wybierają się w dłuższą podróż!

Co to jest nastrój rojowy?

Nastrój rojowy to sytuacja w pasiece, która prowadzi do powstawania rójek, czyli ucieczki pszczół z ula. Dla pszczelarza jest to bardzo niekorzystne zjawisko, bo skutkuje zmniejszeniem liczebności pszczół a w dodatku utratą zgromadzonego przez pszczoły miodu. Skutkiem rójki jest również utrata matki pszczelej, która wraz z odlatującą częścią rodziny wyfruwa z ula. Dla pszczół jest to jednak naturalna sytuacja – dzięki wyfruwaniu z ula pszczoły mogą zakładać nowe kolonie, swobodnie się rozmnażać i zasiedlać nowe miejsca.

Jak długo trwa nastrój rojowy i jakie są pierwsze objawy rójki?

Rójka, czyli nieoczekiwana ucieczka pszczół z ula rozpoczyna się od nastroju rojowego, który przejawia się niepokojem wśród pszczół. W zależności od czynników, które wywołały nastrój rojowy może on utrzymywać się nawet od kilku tygodni do kilku miesięcy – chyba, że rodzina wcześniej postanowi zdezerterować. Do pierwszych symptomów rójki, które już powinny dać do myślenia pszczelarzowi zaliczamy:

- obecność mateczników, które można zidentyfikować jako mateczniki rojowe – więcej na ten temat przeczytasz w artykule pt. „Jakie są rodzaje mateczników pszczelich?” na naszym blogu. Najbardziej niepokojące będą mateczniki w zaawansowanej fazie rozwoju,

- brak miejsca w ulu na nowe zapasy miodu, pyłku i pierzgi, który powoduje bezczynność wśród pszczół,

- obecność tzw. dzikiej zabudowy – budowanie przez pszczoły plastrów w wolnych przestrzeniach ula – np. pomiędzy korpusami lub pomiędzy ściankami a ramkami w ulu,

- obecność czerwiu trutowego,

- niechęć pszczół do pracy – niebudowanie węzy pszczelej itp.,

- chaotyczne loty pszczół nad ulem i w okolicy ula – bezpośrednio przed wylotem rodziny z ula, w trakcie rójki na zewnątrz ula pojawia się prawdziwa chmara pszczół, z królową na czele,

- charakterystyczne buczenie pszczół – pszczoły przed wylotem na rójkę są mocno pobudzone,

- uwiązanie się tzw. grona rojowego na gałęziach lub w innych miejscach w oddaleniu od ula.

Jakie są przyczyny nastroju rojowego w pasiece?

Przyczyn nastroju rojowego może być naprawdę wiele. Do głównych powodów uciekania pszczół z ula należą:

- cechy genetyczne – matki pszczele przekazują rojliwość pszczół kolejnym pokoleniom. Podobnie, jak miodność czy agresywność pszczół także i skłonność do ucieczek z ula jest uwarunkowana genetycznie. M.in. z tego powodu współczesna hodowla matek koncentruje się na wyeliminowaniu niepożądanych dla pszczelarza cech – takich, jak właśnie rojliwość z występujących obecnie ras pszczelich;

Zapoznaj się z ofertą naszych matek pszczelich

- wiek matki – starsze matki, które składają mniej jajeczek chętniej wybierają się w „podróż życia” razem z całym rojem;

- zbyt mało miejsca na rozwój w ulu – ule i elementy do uli powinny być tak dobrane, aby zapewnić pszczołom niezbędną przestrzeń do rozwoju w trakcie całego sezonu pszczelarskiego. Silnym rodzinom może zabraknąć miejsca do rozwoju już pod koniec kwietnia – niezbędne wyposażenie uli warto mieć już na początku sezonu, aby móc szybko zainterweniować;

- okres bezpożytkowy – rójki najczęściej występują w tych momentach sezonu, w których jest przerwa w kwitnieniu pomiędzy poszczególnymi pożytkami. Pszczoły, które nie mają zbyt wiele pracy do wykonania zaczynają planować ucieczkę!

- błędy pszczelarskie – nieumiejętne prowadzenie gospodarki pasiecznej może doprowadzić do ucieczki pszczół z ula;

- choroby takie, jak warroza – silne porażenie rodziny może wywołać rójkę nawet późną jesienią. Aby zachować rodziny pszczele w dobrej kondycji warto stosować środki naturalne i odżywki dla pszczół, które wspierają ich układ odpornościowy a także regularnie leczyć pszczoły nie tylko na warrozę, ale i na inne choroby pszczele.

Jak uniknąć nastroju rojowego? Czy da się go całkowicie wykluczyć z pasieki?

Pomimo, że nigdy nie mamy 100% pewności, że pszczoły nie zaskoczą nas ucieczką z ula warto pamiętać o kilku kwestiach, które pomogą zmniejszyć ryzyko wystąpienia rójki.

Dostosowanie uli i elementów do uli do siły rodzin

Duże znaczenie dla rozwoju rodzin pszczelich mają przede wszystkim typ ramki i rodzaj ula. Warto pamiętać o zakupie niezbędnego wyposażenia, które może nas uratować przed rójką – nadstawki czy kolejne korpusy to nieraz najskuteczniejsza broń w walce z rójką! Pamiętajmy o umieszczaniu dodatkowych ramek z węzą pszczelą lub suszem w razie potrzeby, aby zapewnić pszczołom możliwość rozwoju.

Odpowiedzialna hodowla matek pszczelich

Wybieranie ras pszczelich o niskiej rojliwości i częsta wymiana matek to kolejne środki, które skutecznie mogą zminimalizować ryzyko wystąpienia nastroju rojowego

Regularne przeglądy uli

Chcąc nie chcąc, aby zauważyć symptomy nastroju rojowego wewnątrz ula trzeba do niego zajrzeć. Pamiętajmy o regularnym przeglądaniu rodzin, szczególnie w maju i czerwcu – w tym okresie pszczoły mają największą skłonność do ucieczek.

Higiena w pasiece

Leczenie pszczół i dbałość o dezynfekcję sprzętu pszczelarskiego a także elementów takich, jak ramki pszczele i beleczki odstępnikowe przed ponownym użyciem ich w innym ulu są kluczowe dla zmniejszenia ryzyka zachorowania pszczół a zarazem utrzymania higieny, która również ma duży wpływ na występowanie rójek.

Zapewnienie zróżnicowanej bazy pożytkowej

W miarę możliwości można pomyśleć o urozmaiceniu bazy pożytkowej w okolicy pasieki. Może ten najbardziej newralgiczny czas w pasiece wiąże się z małą ilością roślin miododajnych kwitnących w tym terminie? To ważne szczególnie w mniejszych pasiekach – już obecność kilku dodatkowych kwitnących drzew owocowych czy nawet niewielkich miododajnych kwiatów już może zapewnić pszczołom zajęcie a pszczelarzowi przynieść spokój, jeśli chodzi o eliminację nastroju rojowego.