W jaki sposób porozumiewają się pszczoły? Sposoby komunikacji wśród pszczół

Rój pszczół to doskonale zorganizowana społeczność. Każdy członek pszczelej rodziny pełni odpowiednią funkcję i każdego dnia realizuje ściśle określone zadania. Co więcej, wraz z wiekiem pszczoły zmienia się jej rola w ulu. Aby gromadzenie zapasów i wychowywanie kolejnych pokoleń pszczół odbywało się z sukcesem, potrzebna jest odpowiednia komunikacja wśród pszczół. Jak wygląda pszczela rozmowa? W jaki sposób pszczoły przekazują sobie informacje i czego tak naprawdę one dotyczą? Na co zwrócić uwagę obserwując pszczoły, aby dowiedzieć się, o czym „rozmawiają”? Dzisiaj odkrywamy najbardziej skryte sekrety pszczół – sposób ich komunikacji!

Po co pszczołom komunikacja między sobą?

Pszczoły to zwierzęta, które żyją w skupisku. W jednej rodzinie pszczelej może być nawet kilkadziesiąt tysięcy osobników i każdy z nich ma określone zadanie do wykonania. Nad rodziną pszczelą czuwa matka pszczela, której zadaniem jest zapewnienie przetrwania rodziny. Za zbieranie zapasów nektaru i pyłku pszczelego odpowiedzialne są robotnice w określonym wieku – młode pszczoły świeżo po wygryzieniu zajmują się pracami porządkowymi wewnątrz ula, by wylecieć po pyłek i nektar dopiero wtedy, gdy osiągną pełną dorosłość. Skąd wiedzieć, w którą stronę się udać, aby znaleźć źródło pożywienia?

Tu na pomoc przychodzi sposób porozumiewania się pszczół. Dzięki temu, że pszczoły mogą ze sobą „rozmawiać” w specyficzny dla nich sposób możliwa jest wymiana informacji na temat:

- rodzaju pożytku,

- lokalizacji pożytku pszczelego – odległości od ula a nawet kierunku, w który należy się udać, aby znaleźć roślinę miododajną,

- zmiana sytuacji w rodzinie – pszczoły informują się wzajemnie np. odnośnie wyjścia trutni z ula czy niedostatecznej ilości składanych jajeczek przez matkę pszczelą.

- zbliżającego się zagrożenia – w sytuacjach krytycznych pszczoły wzajemnie informują się o zagrożeniu w pobliżu – np. w postaci intruza w pasiece.

W jaki sposób komunikują się pszczoły?

Istnieje kilka niezwykłych sposobów komunikacji pszczół, które nawet osoby nie mające nic wspólnego z pszczelarstwem wprawiają w zachwyt. O czym mowa?

Taniec pszczół

Jednym z najciekawszych zjawisk w komunikacji wśród pszczół jest tzw. taniec wywijany, który został odkryty kilkadziesiąt lat temu. Polega on na szybkim poruszaniu się pszczoły na odcinku kilku centymetrów. W tym czasie pszczoła potrząsa tułowiem i skrzydełkami a kierunki, w których wykonuje ruchy informują o znalezionym pożytku pszczelim. Literatura podaje też, że pszczoły wykonują również tańce werbownicze, których celem jest zachęcenie pszczół do wylotu z ula w celu poszukiwania pożytku.

Dowiedz się więcej o pszczelich tańcach z naszej literatury

Figury taneczne w tańcu pszczół i nie tylko!

W trakcie tańca wywijanego pszczoły poruszają się w sobie tylko znajomy sposób. Badacze odnotowali, że pszczoły mogą poruszać się np. w kształcie ósemek czy zataczać kręgi. To wszystko ma znaczenie – pszczele figury taneczne mają konkretny cel -  informują dokładnie o tym, gdzie zlokalizowany jest pożytek. 

Co ciekawe, pszczele pląsy mają miejsce w kilku miejscach gniazda – w tym czasie tańcząca pszczoła ma kontakt z wieloma innymi robotnicami, które za wszelką cenę starają się dotknąć ją, aby poczuć zapach kwiatów, które obleciała dana pszczoła. Po zakończeniu tańca pszczoła ponownie wylatuje na pożytek a w ślad za nią leci wiele innych robotnic, zachęconych do wylotu z ula tym specyficznym tańcem.

Kolejnym rodzajem tańca pszczół jest taniec alarmujący inne osobniki o niebezpieczeństwie. To wezwanie do obrony gniazda polega na szybkich ruchach pszczoły po skrajnej części ramki do uli – zwykle taki taniec pszczoły wykonują w miejscach, w których jest najwięcej robotnic.

Wydzielanie feromonów

Kolejnym sposobem komunikacji pszczół jest wydzielanie przez nie feromonów. Jednym z wielu przykładów może być tu wydzielanie feromonów przez matkę pszczelą. Gdy matka pszczela zostanie uszkodzona lub przestanie czerwić przestaje również wydzielać feromony, co dla robotnic jest sygnałem, że należy jak najszybciej zarzucić mateczniki, aby rodzina przetrwała.  Obecność feromonów wydzielonych przez królową to też sygnał dla robotnic, że należy jak najintensywniej pracować, aby pomóc całej rodzinie pszczelej w nieustannym rozwoju.

Zapach to dla pszczół także forma ostrzegania się przed niebezpieczeństwem – w ten sposób ostrzegają się wzajemnie w sytuacji zagrożenia. Pszczoły mogą też nawoływać się zapachem, co można zauważyć m.in. w trakcie wiązania się uciekającego z ula roju czy podczas zasiedlania nowego ula. 

Pszczele wibracje – kolejny sposób komunikacji

Taniec wywijany i wydzielanie feromonów przez pszczoły to zjawiska, które są już dość dobrze poznane. Nadal trwają jednak badania nad komunikacją wibroakustyczną pszczół. To kolejny sposób komunikacji tych pożytecznych owadów, które poruszając skrzydełkami z odpowiednią częstotliwością mogą przekazywać sobie informacje. Niestety, jak dotąd brak jest bliższych danych na temat komunikacji wibroakustycznej pszczół.

Komunikacja dźwiękowa

„Buczenie” pszczół nie zawsze przebiega jednakowo. Inne dźwięki wydają pszczoły zajęte pracą na pożytku, inne w okresie bezpożytkowym a jeszcze inne rodzina pszczela pozbawiona matki pszczelej czy trutnie wybierające się na trutowisko. Za pomocą dźwięków pszczelarz jest w stanie rozpoznać, co się dzieje w rodzinie – w ten sposób można sprawdzić m.in. obecność matki w rodzinie.