W jaki sposób rozpoznać dojrzały miód?

Pyszny miodek prosto z ula? Brzmi fantastycznie, ale nie zawsze szybko podebrany miód to produkt dobrej jakości. Doskonale wiedzą o tym pszczelarze, którzy chociaż raz w ciągu swojej pszczelarskiej przygody zbyt szybko pośpieszyli się z miodobraniem… A ten błąd popełnia prędzej czy później praktycznie każdy pszczelarz-amator (chyba, że długo studiował temat teoretycznie i wie, czym może się skończyć podbieranie niedojrzałego miodu). Jak rozpoznać, że to właśnie ten moment jest najbardziej odpowiedni na miodobranie? Jak wygląda dojrzały i niedojrzały miód i co zrobić z trefnym towarem, który zostanie zbyt szybko wywirowany w miodarce?

Czy miód może być niedojrzały?

Oczywiście, że tak! Niedojrzały miód to niedostatecznie odparowany nektar, który zawiera dużą ilość świeżo przyniesionego do ula nakropu. Obowiązujące w Polsce przepisy ściśle określają zawartość wody w miodzie – nie powinna przekraczać ona 20% a dla większości gatunków miodu nektarowego optymalna zawartość wody w miodzie to 17-18%. Miody rzadkie, o konsystencji mocno lejącej – przypominającej wodę – to miody niedojrzałe, które nie powinny być wprowadzane do obrotu.

Dlaczego pszczelarze podbierają niedojrzały miód?

Głównymi czynnikami, który powoduje, że pszczelarze podbierają niedojrzały miód jest pogoda i nerwy. Prowadzenie gospodarki pasiecznej szczególnie w przypadku większej liczby pni pszczelich zawsze wymaga doskonałej organizacji pracy. Jeśli w czasie, gdy zbliża się miodobranie warunki atmosferyczne znacznie się pogarszają pszczelarz ma przed sobą trudną decyzję – zacząć miodobranie zbyt wcześnie czy ryzykować tym, że w trakcie np. kilkudniowego ochłodzenia pszczoły zjedzą zgromadzony miód. 

Gatunki miodu, na które trzeba uważać

Praktycznie wszystkie gatunki miodu mogą być podbierane jako niedojrzałe – gdy za szybko zostanie przeprowadzone miodobranie. Warto zwrócić uwagę szczególnie na późno podbierane gatunki miodu nektarowego – miód nawłociowy i miód wrzosowy to ostatnie miody pozyskiwane przed jesiennym leczeniem i podkarmianiem pszczół. 

Jak uniknąć zakupu niedojrzałego miodu?

Przede wszystkim kupować w sprawdzonych pasiekach i sklepach pszczelarskich. Już po krótkiej rozmowie z właścicielem pasieki można się zorientować, czy jest to osoba nastawiona na szybki zysk, czy raczej wielki miłośnik pszczół i pszczelarstwa, dla którego sprzedaż miodu to bardziej realizacja hobby niż źródło dochodu.

Jak wygląda niedojrzały miód i co można z nim zrobić?

Masz w domu niedojrzały miód? Jeszcze nie wszystko stracone! Chociaż miód, który zaczyna fermentować nie nadaje się do spożycia można wykorzystać go w inny sposób – np. przygotowując domowy miód pitny. Po czym rozpoznać niedojrzały miód, który zaczyna fermentować? Przede wszystkim po konsystencji – w słoiku z takim miodem długo nie zobaczymy procesu krystalizacji, miód zaczyna się pienić a nawet kipieć ze słoika. Dodatkowo pojawia się ostry zapach, który świadczy o tym, że zbyt duża zawartość wody w zamkniętym słoiku z  miodem doprowadziła do rozwoju bakterii i rozpoczęcia procesów fermentacyjnych.

Sprawdź naszą ofertę literatury i poznaj tajniki pszczelarstwa

Jak określić dojrzałość miodu w ulu? 

Istnieje kilka metod sprawdzenia stopnia dojrzałości miodu – zarówno wprost w ramkach, jak i już po wywirowaniu. Poniżej przedstawiamy pokrótce najważniejsze zasady, dzięki którym sprawdzisz, czy Twój miód jest dojrzały!

Metody organoleptyczne i zasklep na ramkach

Dojrzały miód w plastrach przede wszystkim nie wypływa z ramek do uli po przechyleniu. Zdecydowanie najważniejszym kryterium co do oceny dojrzałości miodu wykorzystywanym przez większość pszczelarzy przed rozpoczęciem miodobrania jest ocena ilości zasklepu na ramkach pszczelich. Świeży zasklep, czyli cienka warstwa wosku, którą pszczoły pokrywają gromadzony miód, aby zabezpieczyć zbierane zapasy świadczy o tym, że miód jest w pełni odparowany. Literatura podaje, że aby ramki były gotowe do miodobrania zasklep powinien zakrywać je w połowie lub minimum w 1/3 powierzchni w przypadku miodu rzepakowego.

Refraktometria

Precyzyjne określenie poziomu dojrzałości miodu można przeprowadzić za pomocą specjalistycznego sprzętu pszczelarskiego – refraktometru do badania wody w miodzie. Wystarczy pobrać niewielką próbkę miodu a to niewielkie urządzenie szybko określi zawartość wody w miodzie – to skuteczna ocena, która może pomóc w momencie, gdy organoleptycznie nie jesteśmy w stanie jednoznacznie określić, czy miód jest dojrzały czy nie (np. w gorące dni, gdy miód na ogół jest rzadszy i łatwiej spływa po ramkach).

Jak określić dojrzałość miodu już po miodobraniu?

Czasem określa się dojrzałość miodu dopiero w trakcie miodobrania. Tutaj też praktycznie na każdym etapie możemy sprawdzić, czy miód jest wystarczająco dojrzały.

W trakcie wirowania…

Jedną z najczęściej stosowanych ocen organoleptycznych dojrzałości miodu jest ocena jego gęstości. Taką obserwację można poprowadzić już podczas wirowania miodu w miodarce. Jeśli miód spływając przez otwór wylotowy na sito do miodu tworzy stożek lub wije się jak wstęga - jest dojrzały. Jeśli miód szybko wypływa na sito lub spływając tworzy wgłębienie w powierzchni miodu na sicie – jest niedojrzały.

Metoda refraktometryczna – ponownie

Podobnie, jak w przypadku pomiarów bezpośrednio przy ulu metoda refraktometryczna sprawdza się w trakcie miodobrania. Wystarczy nanieść kroplę miodu na powierzchnię pryzmatu refraktometru a po chwili otrzymamy wynik co do zawartości wody w miodzie – głównego parametru determinującego dojrzałość miodu. Miód, co do którego są wątpliwości najczęściej czeka na rozlew do słoików w odstojnikach i wiadrach do miodu, gdzie samoczynnie odparowuje i klaruje się do pożądanych parametrów.

Metody organoleptyczne – przed rozlewem do słoików

Prawidłowo odparowany miód podczas przelewania z odstojnika do odstojnika, z wiadra do wiadra lub w końcu z odstojnika do słoików wydaje charakterystyczny, skrzypiący odgłos. Ten dźwięk świadczy o wystarczającej dojrzałości miodu, ale nie zawsze się pojawia. Organoleptycznie przed rozlewem do słoików najczęściej oceniana jest konsystencja miodu – gęsty, odparowany miód może w końcu trafić do słoików.

Bibliografia:

Sławomir Trzybiński: Współczesna gospodarka pasieczna. Tom 1, Bee & Honey sp. z o.o., 2013.

Werner Gekeler, Pszczoły. Poradnik hodowcy, Wydawnictwo RM, Warszawa 2014.