Wilgoć i pleśń w ulu. Co robić? Jak temu zapobiegać?

---

Jednym z najczęstszych problemów związanych ze środowiskiem, w którym na co dzień żyją pszczoły jest wilgoć i pleśń w ulach. Mimo, że może wydawać się błahym problemem to jednak zbyt wysoka wilgotność w ulu przez długi czas może mieć naprawdę niebezpieczne skutki dla rodziny pszczelej. W prawidłowo funkcjonującej rodzinie pszczelej, która mieszka w ulu o odpowiedniej wentylacji nie ma mowy o nadmiernej wilgoci czy pleśni. Jak powstaje wilgoć w ulu i jak usunąć ją raz na zawsze, aby nie zagrażała pszczołom – dziś dowiesz się więcej na temat metod profilaktyki i walki z nadmierną wilgocią we wnętrzu ula.

Wentylacja gniazda – podstawa dobrostanu pszczół o każdej porze roku

Wewnątrz ula wiele się dzieje – i to nie tylko w lecie. Każdego dnia tysiące pszczół pracują na to, aby odpowiednio odparować gromadzony nektar w trakcie przetwarzania go w miód. Woda lub para wodna jest też efektem ubocznym wielu innych procesów, które zachodzą wewnątrz ula. Na warunki wilgotnościowe wewnątrz gniazda pszczelego mają wpływ także zewnętrzne warunki atmosferyczne – w ulu jest zawsze cieplej i bardziej wilgotno niż na zewnątrz. Jednym z wielu różnych zadań rodziny pszczelej jest zapewnienie odpowiedniej wentylacji gniazda. Pszczoły samodzielnie poradzą sobie z nadmierną wilgocią jednak pod warunkiem, że ul, w którym mieszkają zapewnia im odpowiednią wentylację. To właśnie z tego powodu nie powinno się budować uli pozbawionych jakikolwiek otworów wentylacyjnych. 

Problemy pszczół, które wynikają z nadmiernej wilgoci w ulu

Nadmierne gromadzenie się wilgoci może doprowadzić do wielu problemów ze zdrowiem pszczół. Podobnie, jak w przypadku człowieka, tak i pszczoły miodne powinny przebywać w odpowiednich warunkach temperatury i wilgotności, aby być w dobrej kondycji. Czym skutkuje nadmierna wilgoć wewnątrz ula?

- zmniejszenie efektywności pracy pszczół – pszczoły w zbyt wilgotnym środowisku poświęcają więcej pracy na usunięcie wody z wnętrza ula, co przekłada się na zauważalnie mniejsze zbiory pyłku i miodu,

- obniżenie odporności pszczół a zarazem podwyższone ryzyko infekcji grzybiczych lub bakteryjnych – nadmierna wilgotność w ulu ułatwia rozwój pleśni i grzybów a to może skutkować nawet chorobami czerwiu i dorosłych pszczół – m.in. wilgoć może powodować fermentację miodu a to prowadzi do zaburzenia pracy jelit pszczół, co z kolei zwiększa ryzyko nosemozy i masowego osypu pszczół.

- zniszczenie produktów pszczelich wewnątrz gniazda – w nieodpowiednich warunkach wilgoci zniszczeniu ulegają nie tylko elementy ula, ale także i ramki pszczele oraz gromadzone w nich produkty pszczele: miód, pyłek i pierzga pszczela.

- agresja i nerwowość pszczół – agresywne zachowania wobec pszczelarza, ale i innych osób czy zwierząt w otoczeniu mogą być związane ze zbyt wysokim poziomem wilgotności wewnątrz gniazda.

Kiedy istnieje największe ryzyko gromadzenia się wilgoci i powstawania pleśni wewnątrz uli? 

Chociaż na nadmierną wilgoć w ulu pszczoły są narażone praktycznie ciągle, warto zwrócić szczególną uwagę na niektóre newralgiczne momenty w trakcie sezonu pszczelarskiego:

- jesienne podkarmianie pszczół – umieszczanie wewnątrz gniazda pszczelego pokarmu dla pszczół wiąże się z dużą produkcją wilgoci – pszczoły przerabiając syrop dla pszczół generują dużą ilość wody. Ten, trudny zarówno dla pszczelarza, jak i dla pszczół moment zbiega się także często z pierwszymi, jesiennymi obniżeniami temperatury. Różnice temperatur mogą powodować nadmierne gromadzenie się wilgoci.

- zima – prawidłowa wilgotność wewnątrz kłąbu zimowego to 70-75%. Zimą pszczoły są narażone szczególnie na dużą wilgotność – zwłaszcza, gdy konstrukcja ula nie umożliwia swobodnej wentylacji.

- wczesna wiosna – przy częstych wahaniach temperatury.

Które elementy ula są szczególnie narażone na gromadzenie się wilgoci?

Wilgoć w ulu można rozpoznać dosłownie w ciągu kilku chwil po typowym zapachu i nie tylko. Woda gromadzi się najczęściej w bocznej części ula, na ramkach i na wewnętrznej części daszku. Jeśli w ulu była stosowana folia zamiast powałki nadmierną wilgoć rozpoznamy po dużej ilości wody zgromadzonej na tej stronie folii, która przylegała do pszczelego gniazda. Woda może skraplać się też na takich elementach uli styropianowych i drewnianych, jak powałka – najczęściej w pobliżu otworów wentylacyjnych (tzw. sitek-pająków) lub w rogach.

Skąd wynika nadmierna wilgoć w ulu?

Do głównych przyczyn wilgoci wewnątrz ula należą:

- nieodpowiednia konstrukcja ula – np. brak otworów wentylacyjnych,

- niewiedza pszczelarza – np. zatkanie otworów wentylacyjnych przez pszczelarza, włożenie na wylotek wkładki zwężającej w nieodpowiednim terminie, stosowanie folii zamiast powałek bez zapewnienia niezbędnej cyrkulacji powietrza,

- warunki atmosferyczne.

Jak rozwiązać problem wilgoci w ulu?

Aby uniknąć problemów z wilgocią we wnętrzu ula warto pomyśleć o tym już na etapie zakładania pasieki. Najważniejsze jest umożliwienie pszczołom odpowiedniej wentylacji gniazda. O czym pamiętać?

Odpowiednie ule i elementy do uli

Niezależnie od wybranego rodzaju uli (ule drewniane, ule styropianowe czy ule poliuretanowe) zawsze trzeba pamiętać o zapewnieniu cyrkulacji powietrza. W ulach z tworzywa sztucznego, które są zdecydowanie szczelniejsze w porównaniu do uli drewnianych dobrym rozwiązaniem będą dennice higieniczne z siatką na osyp warrozy. Posiadają one specjalną wkładkę umożliwiającą kontrolę osypu warrozy – po wyjęciu jej można umożliwić swobodny przepływ powietrza wewnątrz ula.

Zobacz naszą ofertę uli drewnianych

Zapewnienie wentylacji gniazda

Drobne zmiany w prowadzonej gospodarce pasiecznej – np. stosowanie powałek zamiast folii lub korzystanie z wkładek zwężających wylotek tylko w terminie, gdy jest to absolutnie niezbędne – pozwalają pomóc zapanować nad poziomem wilgotności wewnątrz ula.

Nowoczesne rozwiązania w walce z nadmierną wilgotnością

Pszczelarze, którzy korzystają z wag ulowych mogą dodatkowo wyposażyć swoje urządzenia w zewnętrzny czujnik temperatury i wilgotności, który na bieżąco umożliwi monit poziomu wilgoci wewnątrz gniazda.

Troska o rozwój rodziny 

Silne, dobrze rozwijające się rodziny mają większe możliwości, jeśli chodzi o samodzielne usunięcie wilgoci z ula. Dbanie o dobrą kondycję pszczelego roju – poprzez zapewnienie im różnorodnej bazy pożytkowej i stosowanie środków naturalnych i odżywek dla pszczół – na pewno się opłaci!

Pleśń, czyli co się dzieje, gdy nie zareagujemy w porę…

Nadmierna wilgoć w ulu bardzo szybko może przerodzić się w pleśnienie ramek i elementów ula. Tutaj potrzebne jest szybkie działanie - gdy tylko zauważymy pierwsze symptomy pleśnienia wewnętrznych powierzchni ula!

Jak walczyć z pleśnią w ulu

Przede wszystkim należy oczyścić wszystkie powierzchnie i elementy ula, które można rozmontować – np. elementy daszku ula czy powałkę. Jeśli zapleśnieniu uległ również zatwór i boczne ścianki ula należy dokładnie umyć je wodą i pozostawić do całkowitego wysuszenia – najlepiej robić to w ciepły, słoneczny dzień. Wszystkie zawilgocone ramki należy jak najszybciej przetopić a w ich miejsce umieścić ramki z suszem.