Wymiana matek pszczelich. Jak, kiedy, po co to robimy? Zasady

Za całą hierarchią w ulu stoi jedna, zdecydowanie najważniejsza pszczoła – matka pszczela. Bez niej rodzina nie może istnieć i od tej reguły nie ma praktycznie żadnych wyjątków. To dlatego jednym z najważniejszych zadań stojących przed pszczelarzem jest sumiennie doglądanie matki w trakcie sezonu: czy jest, czy porusza się w pełni sprawnie, czy składa wystarczająco dużo jajeczek… Co zrobić, gdy zauważymy nieprawidłowości? Często jedynym rozwiązaniem jest wymiana matki pszczelej na nową. Ale, ale… to nie taka prosta sprawa – aby nowa matka z powodzeniem została przyjęta przez rodzinę potrzebne są pewne dodatkowe zabiegi. Co może pszczelarz i jak odnieść sukces w wymianie matek?

Dlaczego czasem warto wymienić matkę pszczelą?

Chociaż pszczoły zazwyczaj doskonale radzą sobie bez zbyt dużej ingerencji człowieka, czasem jego pomoc jest dla nich nieoceniona. Tak właśnie jest w sytuacjach, gdy matka pszczela z jakiegoś powodu nie spełnia swojej funkcji. Zastąpienie starej matki młodą, unasiennioną lub nie wiąże się z pewnym ryzykiem, ale na ogół jest to gra warta świeczki – z roju, w którym rządzi matka, która nie spełnia naszych oczekiwań i tak przecież nic nie będzie…

A co ze starą matką?

Odpowiedź na to pytanie często przeraża początkujących pszczelarzy. Zabójstwo starej matki przez pszczelarza jest uznawane za prawdziwą zbrodnię też przez wielu miłośników pszczół z większym doświadczeniem. Jeśli obawiamy się samodzielnego usunięcia matki pszczelej z roju zawsze istnieje opcja pozostawienia starej matki w ulu w nadziei, że w wyniku walki matek nowa matka samodzielnie przejmie kontrolę nad rojem.

Dowiedz się więcej z książek o hodowli pszczół dostępnych w naszym sklepie

Kiedy warto pomyśleć o wymianie matki?

Zdania na temat tego, kiedy należy wymienić matkę pszczelą w gnieździe są podzielone. Nie ulega wątpliwości, że warto zastanowić się nad tym, gdy:

- matka pszczela nie czerwi w prawidłowy sposób – czerw występuje w niewielkiej ilości i jest rozstrzelony a sytuacja nie ulega poprawie w kolejnych dniach i tygodniach. Zanim przystąpimy do radykalnych decyzji takich, jak wymiana matki pszczelej warto zawsze poobserwować wielokrotnie daną rodzinę – być może matka np. potrzebuje dodatkowego czasu na zwiększenie intensywności czerwienia, jeśli jest to niedawno poddana matka,

- matka pszczela jest uszkodzona, co można zauważyć „gołym okiem” – czasem uszkodzenie matki jest niezauważalne dla pszczelarza. Uszkodzenia matki mogą wynikać m.in. z prac pszczelarskich – np. w sytuacji, gdy matka podczas przeglądu spadnie z ramki lub zostanie przytrzaśnięta w przestrzeni między ramkowej. Duży wpływ na kondycję matki ma też genetyka,

- w rodzinie pszczelej występuje skłonność do rójek – rojliwość pszczół zależy od matki pszczelej – jest przekazywana z pokolenia na pokolenie,

- pszczoły są wybitnie agresywne a stosowane zabiegi nie pomagają rozwiązać tego problemu,

- pszczoły – mimo obecności wielu pożytków i dobrej pogody – nie przynoszą dużo miodu – miodność pszczół to kolejna cecha uwarunkowana genetycznie.

Wymiana matek pszczelich – od czego zacząć?

Wymianę matki trzeba rozpocząć od znalezienia godnej następczyni dla obecnie panującej w ulu królowej. Możliwości jest wiele – od samodzielnej hodowli matek pszczelich po zakup matki w Instytucie Pszczelarskim lub w pasiekach hodowlanych.

Samodzielny wychów matek kontra zakup matki pszczelej

Własnoręczna hodowla matek pszczelich na pewno pozwala uzyskać doskonałej jakości matki o pożądanych cechach – brzmi idealnie, ale droga do sukcesu w tej dziedzinie jest długa i wyboista. Początkujący pszczelarze praktycznie nigdy nie podejmują się samodzielnego wychowu matek – już samo przekładanie jajeczek do miseczek matecznikowych dla pszczelarza z niedużym doświadczeniem to nie lada wyzwanie. 

Kolejną niedogodnością, która dla niektórych pszczelarzy jest przeszkodą nie do przebrnięcia jest zakup sprzętu pszczelarskiego potrzebnego do hodowli matek. Chociaż wiele drobnych akcesoriów umożliwia wychów matek na własne potrzeby, przy większej skali potrzebne są specjalistyczne inkubatory do wychowu matek,uliki weselne i inne elementy wyposażenia pszczelarskiego, które mogą całkiem niemało kosztować. 

Matka z pasieki hodowlanej? Bardzo proszę!

Alternatywą samodzielnej hodowli matek jest kupno matki u innego pszczelarza lub w Instytutach Pszczelarskich. Zakup matki pszczelej w pasiece hodowlanej to najszybszy sposób na pozyskanie nowej matki – a w sezonie bardzo ważny jest każdy dzień. Dzisiaj mamy wiele opcji – matki pszczele można kupić nawet online. To rozwiązanie niesie ze sobą też pewne ryzyko – kupując matkę prosto od pszczelarza tak naprawdę nie mamy potwierdzenia co do jej jakości. 

Matka unasienniona czy nieunasienniona?

Różnica w cenie pomiędzy matką unasiennioną a nieunasiennioną wynosi nawet kilkadziesiąt złotych – to dużo, biorąc pod uwagę, że sam zakup matki nie gwarantuje jej pozytywnego przyjęcia przez rodzinę pszczelą. Matki unasiennione – zapłodnione w sposób sztuczny lub naturalny – od razu po wyjściu z klateczki zaczynają składać jajeczka. Matki nieunasiennione potrzebują dodatkowego czasu na rozpoczęcie czerwienia – po ich akceptacji przez rój muszą wylecieć na lot godowy i dopiero po kilku dniach od powrotu rozpoczynają składanie jajeczek.

Jak poddać matkę pszczelą do ula?

Matkę pszczelą najczęściej poddaje się do ula w specjalnej klateczce transportowej – oprócz niej w klateczce znajduje się kilka innych pszczół i porcja ciasta cukrowego. Klateczkę umieszcza się w przestrzeni pomiędzy ramkami z czerwiem i pozostawia na noc, aby pszczoły przyzwyczaiły się do zapachu nowej matki. Gdy pszczoły – te z gniazda i te, które są wewnątrz klateczki – zjedzą porcję ciasta cukrowego możliwe będzie wyjście matki na ramki. 

Czy pszczoły przyjmą matkę?

Jeśli pszczoły nie będą chciały zaakceptować nowej matki szybko będzie można to zauważyć po charakterystycznym kłębieniu się robotnic wokół nowej królowej, które prowadzi do zażądlenia nowej matki. Aby uniknąć takich sytuacji warto przed podaniem matki m.in. usunąć wszystkie mateczniki, które znajdują się w gnieździe.