Jak znakować matki pszczele?

Znakowanie matek pszczelich to nieodłączny element wychowu matek pszczelich. Ta skomplikowana i precyzyjna dziedzina pszczelarstwa jest nie tylko intygująca, ale po prostu niezbędna, aby sprawnie prowadzić prace hodowlane. Pomimo, że matka pszczela odróżnia się wizualnie od trutni i robotnic potrzebne jest jej dodatkowe oznaczenie – znalezienie jej w roju, którego liczebność w trakcie sezonu może dochodzić nawet do 50 000 pszczół jest bardzo trudne. Znakowanie matek pszczelich to bardzo duże uproszczenie dla pszczelarza – zwłaszcza tego, który posiada wiele pni pszczelich. Dzisiaj o tym, jak to się robi i co jest potrzebne, aby prawidłowo oznakować matkę pszczelą!

Co to jest matka pszczela?

Matka pszczela to najważniejsza pszczoła w każdym roju, gwarantująca przetrwanie rodzinie nawet pomimo trudnych warunków. Jej zadaniem jest składanie jajeczek w komórkach pszczelego plastra – dzięki temu robotnice mogą wychowywać kolejne pokolenia pszczół i ciągłość rodziny jest zachowana. Liczba jajeczek, które może złożyć matka pszczela każdego dnia jest naprawdę imponująca – to nawet 1500 dziennie, w zależności od rasy.

Nie tylko rozwój rodziny!

Matka pszczela to najważniejsza pszczoła także ze względu na dziedziczenie cech – jeśli w ulu będzie agresywna matka, cały rój będzie agresywny. Podobne zależności można zaobserwować także, jeśli chodzi o rojliwość czy miodność pszczół. Nic dziwnego, że dobrych matek pszczelarze strzegą jak oka w głowie!

Czym różni się matka pszczela od robotnic?

Pod względem anatomicznym matka pszczela różni się od robotnic i trutni – jest nieco większa i posiada dłuższy odwłok. Matka pszczela produkuje też specyficzne feromony, dzięki którym pozostałe pszczoły w ulu tworzą jedną rodzinę. Dla matek pszczelich charakterystyczny jest rozwój już od początku – matka pszczela rozwija się w komórce nazywanej matecznikiem, która posiada większe rozmiary w porównaniu do komórek plastra, w których rozwijają się robotnice i trutnie.

Zobacz naszą ofertę matek pszczelich

Po co wykonujemy znakowanie matek pszczelich?

Znakowanie matek pszczelich to jedna z podstawowych czynności wykonywanych w trakcie hodowli matek. Umożliwia szybką i nieomylną identyfikację matki pszczelej, co umożliwia m.in. ominięcie konkretnej ramki w trakcie miodobrania i pozostawienie jej w ulu pomimo pewnych zapasów miodu. Oznaczenie matki w ulu pozwala też uniknąć jej uszkodzenia w trakcie przeglądów i innych prac pszczelarskich. Znakowanie matek ma znaczenie też pod kątem wieku matki – przyporządkowanie konkretnych kolorów do matek wygryzionych w danym roku pozwala ocenić wiek matki nawet po kilku latach.

Czy można prowadzić pasiekę bez znakowania matek pszczelich?

Tak, ale jest to zdecydowanie bardziej skomplikowane – znalezienie nieoznakowanej matki wymaga nieraz dużego skupienia i skrupulatnego przejrzenia ula ramka po ramce, co zabiera pszczelarzowi dodatkowy czas. Kupując matki pszczele od hodowcy zawsze są one oznaczone. Nieznaczone matki najczęściej spotkamy w małych i średnich pasiekach, w których proces wymiany matki zaszedł samoistnie (tzw. „cicha wymiana”) albo gdy pszczelarz nie posiada wiedzy i umiejętności do tego, aby oznaczyć matkę. Znakowanie matek wiąże się z pewnym ryzykiem – niedoświadczony pszczelarz w trakcie znakowania może nawet uszkodzić matkę pszczelą. 

Metody znakowania matek: od flamastra do opalitki

Istnieje dwie podstawowe metody znakowania matek pszczelich – znakowanie metodą opalitek lub znakowanie za pomocą specjalnego flamastra do znakowania. Przyjrzyjmy się każdej z tych metod.

Znakowanie matek metodą opalitek

Polega na naklejeniu na kark matki pszczelej specjalnej opalitki z oznaczeniem kolorystycznym, często także z numerem matki. Do przyklejania opalitek stosuje się zwykle naturalny i nieszkodliwy dla pszczół klej szelak. Opalitki mogą posiadać następujące kolory: biały, żółty, czerwony, zielony i niebieski. Międzynarodowy system oznaczeń matek pszczelich opiera się na znakowaniu matek urodzonych w danym roku konkretnym kolorem – matki urodzone w roku 2021,2026 mają kolor biały, 2022 i 2027 kolor żółty itd, itd. 

Znakowanie matek flamastrem

Nieco łatwiejsze może być oznaczenie matki za pomocą specjalnego flamastra do znakowania matek. Jest to szybkoschnący marker, który nie brudzi, ale jednocześnie nie zmywa się zbyt szybko. Oznaczenie polega na zaznaczeniu markerem matki w okolicach grzbietu wg analogicznych zasad, jak w przypadku opalitek.

Co jeszcze będzie potrzebne do wychowu i znakowania matek? 

Oprócz opalitek lub flamastra do znakowania matek przede wszystkim potrzebny jest specjalistyczny aparat umożliwiający unieruchomienie matki pszczelej w trakcie znakowania. Dla niedoświadczonych pszczelarzy aparat tłoczkowy do znakowania matek pszczelich w połączeniu z  fajką do łapania matek to praktycznie jedyna możliwość do prawidłowego oznaczenia matki pszczelej bez jej uszkodzenia. Bardziej doświadczeni pszczelarze a także pszczelarze specjalizujący się w hodowli matek znaczą je po prostu przytrzymując bez dodatkowych akcesoriów. 

Do wychowu matek niezbędne są też specjalne uliki weselne oraz izolatory,  dzięki którym możliwa jest hodowla wielu matek jednocześnie i selekcja matek o najbardziej pożądanych cechach hodowlanych. Na większą skalę matki pszczele są hodowane w inkubatorach do wychowu matek – w automatycznych urządzeniach tego typu można prowadzić jednocześnie wychów nawet kilkuset mateczników.