Legendy, przesądy i wierzenia na temat pszczół. Które odeszły już w niepamięć, a które nadal są aktualne?

Pszczoły towarzyszą człowiekowi od setek lat. To dzięki nim możliwe jest urozmaicenie jadłospisu a także stosowanie naturalnych kuracji produktami pszczelimi, które nieraz mogą z powodzeniem zastąpić sztucznie syntezowane medykamenty. Wierzenia i przesądy na temat pszczół niegdyś były bardzo często spotykane i z poważaniem respektowane w codzienności. Czy dzisiaj istnieją przesądy na temat pszczół? Jakie są najpopularniejsze legendy dotyczące tych pożytecznych owadów?  

Pszczoły w czasach starożytnych – święte owady! 

Kąpiele w mleku i miodzie to najsłynniejszy sposób na piękną cerę królowej Kleopatry. Pszczoły były obecne nie tylko w starożytnym Egipcie – wierzenia na ich temat pojawiają się też w przekazach ze starożytnej Grecji czy Rzymu. W każdej z tych cywilizacji pszczoły były uważane za święte owady, które mają kontakt z zaświatami – miód, który produkowały pszczoły był niezwykle cenny i uważany za boski produkt. Wosk pszczeli był wykorzystywany do balsamowania zwłok.

Wierzenia i przesądy na temat pszczół – niektóre nadal aktualne!

Popularność tych niezwykłych owadów, fascynujący cykl życia pszczoły miodnej i wytwarzanie przez nie bardzo kosztownych i trudno dostępnych produktów pszczelich spowodowała, że licznie powstawały wierzenia i przesądy na ich temat. Poniżej przedstawiamy 10 najpopularniejszych z nich…

1. Pszczoły mają duszę

Pszczoły już w pogaństwie, ale i w czasach cywilizacji chrześcijańskiej były uważane za stworzenia, które miały duszę i pochodzą od Boga. Z tego powodu należało podchodzić do tych stworzeń ostrożnie i tak poniekąd jest do dziś. W dawnych czasach zakazane było podnoszenie głosu przy pszczołach i przeklinanie w ich obecności – dzisiaj nadal unikamy wykonywania gwałtownych ruchów przy pszczołach, ale raczej ze względu na możliwość pożądlenia.

2. Pszczoły rozróżniają dobrych i złych ludzi

Pszczelarzami odnoszącymi sukces w dawnych czasach mogły być tylko osoby uczciwe i postępujące w zgodzie z moralnością. Jedno z najpowszechniejszych wierzeń na temat pszczół głosi, że pszczoły szybko rozpoznawały, kto jest gospodarzem pasieki – u osób, które miały na sumieniu jakiekolwiek przewinienia miodu było mało a hodowla nie przebiegała pomyślnie.

3. Zawód pszczelarza – nie dla byle kogo!

Dawniej pszczelarzami były raczej osoby majętne – w hodowli pszczół należało wykazać się wiedzą i umiejętnościami, które nie były powszechnie znane. Bardzo często pszczołami zajmowali się kapłani. Powszechnie zawód ten uważany był za wyjątkowy przywilej i swojego rodzaju powołanie.

4. Planujesz kupić rój? Nie targuj się!

Zakup odkładu czy kilkuletniej rodziny był ogromnym wydarzeniem. W dawnej Polsce pszczelarstwo nie było tak popularne, jak dziś i nie każdy mógł sobie pozwolić na zakup rodziny pszczelej. W takiej transakcji obowiązywała zasada nie targowania się – miało to zapewnić pomyślność w hodowli nowemu gospodarzowi. Tą pszczelarską regułą miłośnicy pszczół kierują się do dziś.

5. Pszczoły a śmierć pszczelarza

Jednym z chętniej powtarzanych wierzeń był też fakt opuszczania uli przez pszczoły wraz ze śmiercią pszczelarza. Pszczoły można było jednak zatrzymać w ulach, jeśli w odpowiednim momencie dostały od człowieka informacje na temat śmierci pasiecznika – odbywało się to przez pukanie w ul i wypowiedzenie odpowiedniej formuły. Dzisiaj pasieki po zmarłych gospodarzach często samoistnie pustoszeją przede wszystkim ze względu na brak opieki – współczesne pszczoły miodne hodowane w Polsce nie są w stanie przeżyć bez pomocy człowieka.

6. Nieproszeni goście w pasiece

Aby zapewnić sobie pomyślność w pasiece trzeba było jej pilnie strzec. Odwiedziny niedźwiedzia były uważane za karę dla gospodarza. Co ciekawe, pilnować trzeba było nie tylko uli i elementów do uli oraz pszczół w środku – niezwykle ważna była nawet ziemia z terenu pasieki. Nieproszony gość, który zabrał ze sobą chociaż garść ziemi spod ula mógł przynieść nieszczęście do pasieki – nawet śmierć rodziny pszczelej. Ten przesąd był bardzo rozpowszechniony w dwudziestoleciu międzywojennym. 

7. Żeby miodobranie było udane…

Dzisiaj miodobranie kojarzy nam się przede wszystkim z wysokiej jakości sprzętem pszczelarskim i dobrą organizacją pracy. W dawnej Polsce pomyślne zbiory miodu miało zagwarantować złoto zakopane w ziemi na terenie pasieki. Obfite zbiory miodu były kojarzone także z czystym sumieniem pszczelarza i jego prawowitym postępowaniem. W zwyczaju było częstowanie sąsiadów świeżo zebranym miodem – to nadal jest popularny obrzęd w wielu miejscach w Polsce.

Zapoznaj się z naszą ofertą sprzętu pszczelarskiego

8. Pszczoły jako stworzenia nieśmiertelne

W dawnych czasach wierzono, że pszczoły umierają podobnie jak człowiek, ale ich dusza sprawia, że są to istoty nieśmiertelne. Z tego powodu martwa pszczoła była niekiedy wykorzystywana jako naturalny talizman chroniący przed nieszczęściami.

9. Święcenie miodu

Święcenie miodu miało pomóc uchronić pasiekę od nieszczęść – do dnia dzisiejszego na terenie niektórych parafii praktykuje się ten zwyczaj. Patronów pszczół jest kilku – należą do nich św. Ambroży, św. Antoni i św. Bartłomiej. Znanym patronem pszczół jest szczególnie św. Ambroży, który – wg legendy – już od niemowlęctwa miał do czynienia z pszczołami. Gdy tylko św. Ambroży przyszedł na świat, nad nowo narodzonym dzieckiem pojawił się rój pszczół, który złożył miód na jego ustach. To dlatego św. Ambroży był rozpoznawalny ze swoich przemów.

10. O pszczelich pożytkach pszczelich

Staropolskie wierzenia dotyczą też roślin miododajnych, z których korzystają pszczoły – w ten sposób próbowano wyjaśnić, dlaczego pszczoły pomijają niektóre gatunki. Jedno z wierzeń podaje, że jest to związane z pszczelą pracą w niedziele – jako jedyne zwierzęta pracują w niedziele, która dla wszystkich pozostałych jest dniem odpoczynku. W związku z tym pszczoły jako karę od Boga otrzymały zakaz zbierania pyłku pszczelego i nektaru z liści dębu. 

Pszczele legendy, czyli ciekawe opowieści o dawnym pszczelarstwie

Wśród wielu różnych przekazów na temat pszczół warto wspomnieć o dwóch szczególnie ciekawych legendach – o rojnicy i pasieczniku.

Rojnica

Współcześnie jako rojnice, rojołapki, transportówki określamy drewniane skrzynki, które służą do prac pasiecznych takich, jak łapanie roju w trakcie rójki czy wykorzystywanych podczas miodobrania. Tymczasem legenda głosi, że rojnica to zwierzę podobne do zwierzę podobne do żmii, która miała mieszkać pod ulami. Jej obecność w pasiece była jak najbardziej pożądana – gdy tylko rojnica pojawiła się na pasieczysku należało karmić ja bułką rozdrobnioną w mleku, aby jak najdłużej przebywała na terenie pasieki.

Pasiecznik

Inna legenda dotyczy demonicznych mocy, które pomagały w pracy pszczelarzowi. Wierzono, że każdy pszczelarz ma swojego diabła nazywanego pasiecznikiem, który nie tylko pomaga w pracach pasiecznych, ale też przynosi powodzenie i dobrobyt – pracą przy ulu trudnili się głównie ludzie zamożni. Nawet, gdy pasiekę prowadził ksiądz uważano, że diabelskie siły pomagają mu w pracy pszczelarza.